نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• ناصر قره خانی ¹
• محمد طاهری ²

¹ استادیارگروه آموزشی زبان وادبیات عربی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه بوعلی سینا، همدان،ایران

² دانشیارگروه آموزشی زبان وادبیات فارسی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران

چکیده

مدیحه‌سرایی برای اهل بیت(ع) و به خصوص ستایش حضرت ثامن الحجج(ع) پیشینه‌ای بس طولانی در تاریخ ادبیات فارسی دارد و شاعران بزرگی چون سنایی غزنوی، خاقانی شروانی و جامی در این زمینه آثار شاخصی دارند. یکی از مشهورترین مدایح سروده شده خطاب به پیشگاه ثامن الائمه(ع)؛ قصیده‌ای است که خالد نقشبندی شهرزوری، از مشاهیر ادب و عرفان سدة دوازده هجری، هنگام زیارت مشهد مقدس سروده است که از همان بدو سرایش، قبول عام یافت. در پژوهش حاضر، نخست شرح مختصری از احوال و آثار شاعر ارائه گردیده و سپس به روش توصیفی- تحلیلی، بر اساس معیارهای سبک‌شناسی لایه‌ای، قصیدة مد نظر را ذیل لایه‌های پنجگانة آوایی، واژگانی، نحوی، بلاغی و ایدئولوژیک مورد واکاوی قرار داده و با تعیین ویژگی‌های ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ وﭘﺮﺑﺴﺎﻣﺪ، تشخص سبکی و ﭘﯿﻮﻧﺪﻫﺎی ﺻﻮری ﻣﺘﻦ ﺑﺎ ﻣﺤﺘﻮای آن توضیح داده‌ایم. بر این اساس، درلایة آوایی، وزن عروضی؛ در لایة واژگانی، لغات و ترکیبات مذهبی؛ در لایة نحوی، صدای نحوی منفعل؛ در لایة بلاغی، آرایة استفهام انکاری و در لایة ایدئولوژیک، درون‌مایة مبتنی برمفاهیم بنیادین مذهبی، بیشترین نقش را در تشخص و برجستگی سبکی این قصیده ایفا کرده‌اند.

کلیدواژه‌ها

• امام رضا(ع)
• مدیحه سرایی
• خالد نقشبندی
• سبک شناسی لایه ای