نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسنده
دانشیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران
چکیده
تحلیل گفتمان انتقادی به‌عنوان یکی از رویکردهای تحلیل گفتمان که کارکرد گفتمان را به‌لحاظ مسائل اجتماعی و فرهنگی مورد بررسی قرار می‌دهد در قرن بیستم ظهور یافت. اندیشمندان و صاحب‌نظران مختلفی با نظریه‌پردازی دربارۀ این رویکرد سهم بسزایی در رشد و اعتلای آن داشته‌اند. تئوفن لیوون زبان‌شناس هلندی از جمله آن‌هاست که نظریاتی در این حوزه ارائه کرده است. مشروعیت‌سازی درشمار نظریات اوست که مبتنی بر چهار مؤلفه به نام‌های اقتدارسازی، ارزیابی اخلاقی، عقلانی‌سازی و اسطوره‌سازی است. این نظریه چارچوب مناسبی برای تجلیل چگونگی مشروعیت‌سازی در متون مختلف است. از همین رو در پژوهش حاضر مناظرة امام رضا(ع) با دو شخصیت برجستة مسیحی و یهودی برمبنای نظریة مذکور مورد بررسی واقع شده‌است. این پژوهش که با روش توصیفی- تحلیلی و با هدف پی بردن به نحوۀ مشروعیت‌سازی در گفتمان امام(ع) و میزان اثربخشی آن صورت گرفته از این جهت حائز اهمیت است که در آن مناظرة عالمی مسلمان یعنی امام(ع) با دو شخصیت برجستة مسیحی و یهودی موجب پرده برداشتن از حقایقی دربارۀ دین اسلام و دین مسیحیت و دین یهودیت می‌شود. نتیجه بررسی بیانگر آن است که مشروعیت‌سازی در مناظرة امام(ع) با آنها بیشتر در مؤلفة اقتدارسازی متجلی شده و موضوعاتی مثل نبوت حضرت محمد(ص) ، نبوت حضرت عیسی(ع) ، دادن نسبت ناروا به حضرت عیسی(ع) و عدم الوهیت حضرت عیسی(ع) از طریق آن اثبات گردیده‌است، این درحالی است که به دلیل کاربرد روش متناسب با عقیدة دینی مخاطب به وسیلة امام(ع) مشروعیت‌سازی در گفتمان او منجر به اقناع مخاطب و اقرار او به حقیقت شده است.
کلیدواژه‌ها
)