نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار فلسفه و کلام اسلامی، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، قم، ایران

چکیده

در منابع معتبر روایی امامیه، همچون اصول کافی، در ضمن بحث از رؤیت‌پذیری خداوند از امام رضا (علیه‌السلام) روایتی نقل شده است که مضمون آن روایت این است که رؤیت خداوند با ایمان با او، نه در دنیا و نه در آخرت، قابل جمع نیست و ازین‌رو، رؤیت خداوند امکان ندارد. اندیشمندان شیعی این روایت را از روایات صعب و غامض برشمرده‌اند و در تبیین معنای آن راه‌حل‌های متعددی را پیشنهاد کرده‌اند. اما به نظر می‌رسد که هیچ‌یک از راه‌حل های مورد ارائه، قابل پذیرش نیست؛ چرا که برخی از معانی پیشنهادشده یا با ظاهر روایت همخوان نیست و یا آنکه برخی از آنها به‌لحاظ معنا نمی‌توانند مطابق با روایت باشند. بدین‌جهت یا باید در تبیین معنای این روایت به دنبال راه‌حل دیگری بود و یا آنکه به‌جهت ناشناخته بودن محمد بن عبید -که راوی آن است- صدور آن را لااقل به‌شکلی که در منابع روایی آمده است، نفی نمود.

کلیدواژه‌ها

ـ ابن‌‌سینا، حسین بن عبدالله. (1379ق). النجاه من الغرق فی بحر الضلالات. تهران: دانشگاه تهران.
ـ  ـــــــــــــــــــــــــــ. (1383). منطق دانشنامه علائی. همدان: دانشگاه بوعلى سینا.
ـ  ـــــــــــــــــــــــــــ. (1404ق الف). التعلیقات. تحقیق عبدالرحمن بدوی. بیروت: مکتبة الاعلام الاسلامی.
ـ  ـــــــــــــــــــــــــــ. (1404ق ب). الشفاء (المنطق) قسم المقولات. به تحقیق سعید زاید و... قم: مکتبة آیه الله المرعشى.
ـ ابن‌بابویه، محمد بن علی. (1398ق). التوحید. قم: جامعه مدرسین.
ـ استرآبادی، ملاامین. (1430ق). الحاشیة علی اصول الکافی. قم: دارالحدیث.
ـ اشعری، ابوالحسن. (1397ق). الابانة عن اصول الدیانة. قاهره: دارالانصار.
ـ  ــــــــــــــــــ. (1400ق). مقالات الاسلامیین و اختلاف المصلین. آلمان: ویسبادن.
ـ باقلانی، ابوبکر. (1425ق). الإنصاف فیما یجب اعتقاده، لایجوز اعتقاده، لایجوز الجهل به (در ضمن کتاب العقیده و علم الکلام‏). تحقیق شیخ زاهد کوثری. بیروت: دار الکتب العلمیه.
ـ تفتازانی، سعدالدین. (1409ق). شرح المقاصد. قم: الشریف الرضی.
ـ توکلی، محمدهادی. (1396). «امام رضا g و مسئلة رؤیت خداوند متعال». تحقیقات کلامی. سال 5. شماره 17. صص: 67-88.
ـ توکلی، محمدهادی؛ شیدان‌شید، حسینعلی. (1395). «دفاع حکیم سبزواری از سهروردی در کیفیت ابصار». جاویدان خرد. شماره 30. صص: 61-82.
ـ سهروردی، شهاب الدین. (1375). مجموعه مصنفات شیخ اشراق. تهران: موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
ـ علوی، سیداحمد. (1427ق). الحاشیة علی اصول الکافی. قم: دارالحدیث.
ـ فیض کاشانی، ملامحسن. (1406ق). الوافی. اصفهان: کتابخانه امام أمیر المؤمنین على g.
ـ قزوینی، ملاخلیل. (1429ق). الشافی فی شرح الکافی. قم: دارالحدیث.
ـ قمى، قاضى سعید. (1415ق). شرح توحید الصدوق. تهران: وزارت ارشاد و فرهنگ اسلامی.
ـ کلینى، محمد بن یعقوب. (1407ق). الکافی. تهران: دار الکتب الإسلامیة.
ـ مازندرانی، ملاصالح. (1388ق). شرح اصول الکافی. تهران: دار الکتب الإسلامیة.
ـ مجذوب تبریزی، محمد. (1429ق). الهدایا لشیعة ائمة الهدی. قم: دارالحدیث.
ـ مجلسی، محمدباقر. (1403ق). بحار الانوار. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
ـ  ــــــــــــــــــــ. (1404ق). مرآة العقول. قم: دار الکتب الإسلامیة.
ـ مدرس طهرانی، علی. (1378). مجموعه مصنفات حکیم مؤسس آقا علی مدرس طهرانی. تهران: مؤسسه اطلاعات.
ـ ملاصدرا، صدرالدین محمّد. (1366). شرح أصولالکافی لصدرالمتألهین‏. تهران: مؤسسة مطالعات و تحقیقات فرهنگى.
ـ  ـــــــــــــــــــــــــــ. (1981م). الحکمة المتعالیة فی الاسفار الاربعة العقلیة. بیروت: دار احیاء التراث.
ـ میرداماد، میرمحمدباقر. (1403ق). التعلیقة على أصول الکافی. تهران: خیام.
ـ  ـــــــــــــــــــــــ. (1382). مصنفات میرداماد. تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
ـ نائینی، محمد بن حیدر (رفیعا). (1430ق). الحاشیة علی اصول الکافی. قم: دارالحدیث.