نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه حقوق، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

2 دانشجوی دکترای حقوق جزا و جرم شناسی ، دانشکده حقوق، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران

چکیده

«صلح» جوهرۀ اصلی همۀ­ ادیان و صلح‌گرایی غایتی است که تمامی ادیان به ارائۀ راهکارهایی دربارۀ آن پرداخته ­اند. در فرهنگ رضوی به پشتوانۀ اصولی چون عدالت، رشد فکری و اجتماعی، مدارا و عفو، صلح از بنیادی ­ترین اصول در مناسبات بین المللی منظور شده و ایجاد صلح پیش از آنکه عملی مادی باشد، امری معنوی است که به تکریم حقوق واقعی بشر متکی بوده و برخلاف ادبیات حقوقی بین‌المللی معادل یک مفهوم سلبی؛ یعنی محدود به نبود جنگ نیست، بلکه فراتر از آن، مفهومی ایجابی و به معنای همزیستی مسالمت‌آمیز با حفظ کرامت انسانی است. این پژوهش که به روش توصیفی تحلیلی صورت گرفته حاکی از آن است که در فرهنگ رضوی برخلاف دیدگاه غیرواقع‌بینانه و قوم‌محورانۀ برخی مستشرقان غربی چون برنارد لوئیس، هانتینگتون و ... که اسلام را دین ناسازگار با صلح و دموکراسی و منبع خشونت و تروریسم معرفی می‌کنند، اسلام پیام‌آور صلح و دوستی است و این قابلیت را دارد که نسبت بـه دیگر تئوری و پارادایم‌های تئوریک موجود در عرصۀ روابط بین‌الملل، ارائه‌دهنـدۀ یـک تئوری جدید و جامع باشد؛ چراکه قلمرو اجرای صلح در فرهنگ رضوی علاوه‌بر صلح در مفهوم خاص، صلح در معنای عام را نیز در برمی‌گیرد؛ در این فرهنگ، برخلاف آنچه در ادبیات حقوق مخاصمات مسلحانه اشاره می­شود، دفاعِ مشروعِ پیش‌دستانه وجود ندارد، چراکه صلح امری مقدس و جهاد اقدامی انسان‌دوستانه و در راستای گسترش صلح و امنیت در پرتو حاکمیت الهی، نفی حاکمیت طاغوت و دفاع از مظلوم و مبارزه با بی­عدالتی است.

کلیدواژه‌ها

قرآن کریم.
نهج البلاغه. (1383). ترجمه محمد دشتی. قم: مؤسسه تحقیقاتی امیرالمؤمنین.
ابن بابویه، محمد بن علی. (1406ق). ثواب الاعمال. قم: دار الشریف الرضی للنشر.
 ــــــــــــــــــــــ. (1389). معانی الاخبار. قم: ارمغان طوبی.
ـــــــــــــــــــــ . (1378ق). عیون اخبار الرضا. تهران: نشر جهان.
ــــــــــــــــــــــ (1390). امالی شیخ صدوق. چاپ دهم. تهران: کتابچی.
-ابن شعبه، حسن بن علی. (1382). تحف العقول. ترجمه صادق حسن‌زاده. قم: آل علی (ع).
ابن منظور مصری، جمال الدین محمد. (1414ق). لسان العرب. چاپ سوم. بیروت: دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع.
اخوان کاظمی، بهرام. (1395). «صلح و همزیستی مسالمت‌آمیز در دیپلماسی سیاسی». چکیده مقالات همایش ملی اخلاق مهار جنگ واخلاق صلح. شیراز: دانشگاه شیراز.
اسپوزیتو، جان و وال، جان. (1389). جنبش‌های اسلامی معاصر: اسلام و دموکراسی. ترجمه احمد شجاعی فرد. چاپ سوم تهران: نشر نی.
افتخاری، جابر. (1398). «اهمیت و ضرورت صلح و دوستی در جامعه امروزی». دومین کنفرانس ملی پژوهش‌های حرفه‌ای در روان‌شناسی و مشاوره با رویکرد دستاورهای نوین در علوم تربیتی و رفتاری «از نگاه معلم». میناب. دانشگاه هرمزگان.
برزنونی، محمدعلی. (1384). «اسلام اصالت جنگ یا صلح». مجله حقوقی نشریه مرکز امور حقوقی بین‌المللی معاونت حقوقی امور مجلس ریاست جمهوری. شماره 33. صص:73-157.
بشیر، حسن. (1396). «اسلام و نقش عدالت در صلح و امنیت بین المللی». چکیده مقالات همایش ملی اخلاق مهار جنگ و اخلاق صلح. شیراز: دانشگاه شیراز .
تمیمى آمدى، عبد الواحد بن محمد. (1366).  غرر الحکم و درر الکلم. قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
جوادی آملی، عبدالله. (1399). ادب فنای مقربان . دوره 12 جلدی. قم: نشر اسراء.
جوادی ارجمند، محمد جعفر. (1396). «نظم امنیتی مبتنی بر صلح، دوستی و عفو در منطقه غرب آسیا». چکیده مقالات همایش بین المللی نقش ادیان در اخلاق صلح و دوستی. شیراز: دانشگاه شیراز.
حرعاملی، محمد بن حسن. (1409ق). وسایل الشیعه. قم: مؤسسه آل البیت(ع) .
حسینی ‌عاملی، محمدبن‌حسن. (1384). مواعظ عددیه. قم: طلیعه نور.
خوانساری، جمال الدین محمد. (1373). شرح غررالحکم و دررالحکم. تهران: انتشارات دانشگاه.
خوئی، حبیب الله. (1386). منهاج البراعه فی شرح نهج البلاغه. قم: انتشارات دار العلم.
راغب اصفهانی، حسین بن محمد. (1412ق). المفردات فی غریب القرآن. بیروت: بی‌نا.
رحیمی، مرتضی؛ سلیمانی، سمیه. (1395). «نقش عذرخواهی و بخشش در پایداری زندگی اجتماعی». پژوهش های اخلاقی. سال هفتم. زمستان 1395. شماره 2. پیاپی (26) . صص: 81- 102.
طباطبایی، سید محمد حسین. (1417ق). تفسیر المیزان. قم: دفتر انتشارات جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
طبرسی، علی بن حسن. (1392). مشکاه الانوار فی غرر الاخبار. تهران: دارالثقلین.
طریحی، فخرالدین محمد. (1362). مجمع البحرین و مطلع النیرین. تهران: مرتضوی.
عباسی، بیژن. (1390). حقوق بشر و آزادی­های بنیادین. تهران: نشر دادگستر.
فراهیدی، خلیل ابن احمد. (1410ق). کتاب العین. تحقیق و تصحیح دکتر مهدی مخزومی. قم: نشر هجرت.
فیومی، احمد بن محمد بن علی. (1383). المصباح المنیر: فی غریب الشرح الکبیر. چاپ سوم. تهران: هجرت.
قرائتی، محسن. (1383). تفسیر نور. چاپ یازدهم . تهران: مرکز فرهنگى درسهایى از قرآن.
قرشى، سید على اکبر. (1371). قاموس قرآن. چاپ ششم. تهران: دار الکتب الإسلامیة.
کلینی، محمد بن یعقوب. (1429ق) . الکافی. قم: دار الحدیث للطباعة و النشر.
لوئیس، برنارد. (1386). خاورمیانه. ترجمه کامشاد شریعت. چاپ دوم. تهران: نشر نی.
متّقی هندی، علی. (1389ق). کنز العمال فی سنن الاقوال و الافعال. بیروت: التراث لاسلامی.
مجلسی، محمد باقر. (1403ق). بحار الانوار. بیروت: مؤسسة الوفاء.
مطهری، مرتضی. (بی‌تا). حکمت ها و اندرزها. تهران: انتشارات صدرا.
مکارم شیرازی، ناصر و همکاران. (1374). تفسیر نمونه. تهران: دار الکتب الاسلامیه.
معین، محمد. (1386). فرهنگ معین. تهران: ناشر زرین.
موسوی، سیدفضل الله؛ کعبی، عباس. (1394). اسلام پیام‌آور صلح و دوستی. چاپ سوم. تهران: انتشارات خرسندی. 
میانجی ملکی، محمد باقر. (1400ق). بدایع الاحکام فی تفسیر آیات الاحکام. بیروت: مؤسسة الوفاء.
نوری طبرسی، میرزا حسین.(1408ق). مستدرک الوسائل. بیروت: مؤسسه آل البیت(ع).
Huntington, Samul .(2008). The clash of civizilashons. in, F.Lichner.
Kedourie,E. (1994). Democracy and Arab political Culture. London. Frank Cass Press.
Al, Ahsan,Abdullah .(2009).The Clash of Civilization thesis and Muslims,Islamic Studies. 48(2). pp: 189-217